:آغاز سخن منیره برادران

آواهای زندان در آوای تبعید

زندان به ویژه در حاکمیت جمهوری اسلامی حضوری روزمره در زندگی اقشار بزرگی از مردم
داشته و دارد. دور از واقعیت نیست که گفته ¬شود بیشترین تعداد و بزرگترین زندان¬های خاورمیانه را برای ما ساخته¬اند. سلاح ما برای درهم شکستن زندانها و ارعاب آن افشا و روشنگری در باره همه زوایایی است که رژیم سعی در پنهان کردن آن دارد. این چنین بود که زندان به بخش قابل توجهی از ادبیات - هم به مفهوم عام و مشمول هر نوع متون نوشتاری و هم از جنبه ارزش¬گذاری ادبی – در تبعید را تشکیل می-دهد.

آوای تبعید که به نشریه ادبی شهرت دارد، این شماره را به موضوع زندان اختصاص داده است.

در تاریخ همیشه نقطه هایی وجود دارد که در آن زمان دوپاره شده و به قبل و بعد تبدیل می¬شود. ایده اختصاص این ویژه نامه در آوای تبعید به زمانی برمی¬گردد که خیزش زن زندگی آزادی هنوز در افق بود و پا به صحنه نگذاشته بود.

پیشنهاد دوست عزیزم، اسد سیف، که سردبیری این ویژه نامه را به عهده بگیریم، به قبل از خیزش مهسا (ژینا) امینی برمی¬گشت که به سرعت راه به انقلاب زن زندگی آزادی گشود. آدینه ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ که مهسای در اغما از ضربات مامورین گشت ارشاد جان جوانش را از دست داد، سیل خشم¬های فروخورده یک نقطه تاریخی را ثبت کرد. همراهی با این موج خروشان، تجربه رهایی از بندها بود که میل و مجالی برای پرداختن به زندان و دربندیان نمی¬گذاشت. باید به خود یادآوری می¬کردم که انقلاب زن زندگی آزادی هر چند با شکاف از هر سنت و نگاه کهنه و پوسیده پا به عرصه گذاشته، ولی این به معنای گسست از تاریخ و گذشته نیست. ولی شاید که از این تجربه بی¬همتا نگاه مان به گذشته و تاریخ تاثیراتی گرفته و درس¬هایی آموخته باشیم.

زندان، شکنجه، اعدام و قتل برای سرکوب معترضان و مخالفان، نظامی سیستم¬مند و تکرار شونده بوده و عمری دراز در تاریخ ما دارد. مجموعه پیش رو با گذری به سیر آن از دوره¬ رضا شاه، که تجربه جدیدی در کشورداری پایه ¬گذاشته می¬شود، با نوشته¬هایی از زندان¬های آن دوره آغاز می¬شود. اسد سیف، که در تهیه این ویژه نامه مرا بسیاری یاری کرده است، در مقاله نخستین اعتصاب غذای زندانیان سیاسی به بررسی زندان¬های رضاشاهی می¬پردازد. مطلب همنشین بهار در باره زندان قصر مکمل این نوشته است و نیز گزارش از موزه شدن این زندان ما را به تاریخ زندان¬های آغاز عصر مدرن کشورمان می برد.
ربط زندان با ادبیات، روانشناسی، مستندسازی و روایت¬ها، پدیده تواب، اعترافات اجباری، دادگاه حمید نوری، تجربه¬های دردناک خانواده¬های اعدام شده، ملاقت، خاطره یک محکوم به اعدام، سرکوب اقلیت¬های دینی¬ از جمله موضوعات این مجموعه هستند. روایت تصویری زندان با طرح¬های سودابه اردوان است.

تمرکز این مجموعه بر دهه ۶۰ است، که روند فاجعه¬باری را در کشورمان رقم زد. ولی جا داشت که تصویر زندان¬های وضعیت کنونی در این مجموعه حضور می¬داشت. متاسفانه به رغم خبررسانی گسترده از بازداشت¬ها و حکم های اعدام نتوانستیم به گزارش از زندان ها دسترسی داشته باشیم. تجربه زیستی زندانی و در قالب خاطره نویسی و گزارش معمولا نیاز به زمان و فاصله گیری دارد. در آخرین روزهایی که این دوسیه در حال بسته شدن بود، به نامه رسول بداقی و محمد حبیبی از زندان اوین برخوردیم، که در این مجموعه بازنشر شده است. نامه¬هایی در سالهای گذشته از زندان به بیرون فرستاده می¬شوند که صدای دادخواهی و افشاگر شرایط زندان هستند و باید در مستندات زندان نگه¬داشته شوند.
تاریخ انتشار این مجموعه تنها یک تاریخ تقویمی نیست، مهر روزهای سرنوشت¬سازی را بر سردر خود دارد، روزهای اعتراض و خیابان. خرده روایت¬های یک معترض در انقلاب ژینا را از سایت بیدارزنی برگزیده ایم که تصویری نمونه از صحنه نبرد خیابان را ارائه می¬دهد. و شعرهایی متاثر از این مبارزه: زندگی، امید و سوگ.

از اینجا بارگذاری کنید

«آوای تبعید شماره ۳۱ «ویژه زندان